In deze kersttijd komen we onder de huidige omstandigheden meer tot bezinning en eindigen we wellicht in berusting omdat we toch niet veel aan de situatie kunnen veranderen. Er zijn dan wel van die gedachtemomenten waarin we weemoedig terugkijken in het nabije verleden. Toen was alles nog normaal en waren we nog omringd door gezellige schaaktoernooien. Ik keek ook weer eens in het herdenkingsboek van Pat Mat uit 2003. Daaruit bleek ook nog eens dat onze regio wel een zeer bloeiend en rijk schaakleven had.
Ik stuitte in het herinneringsboek op een artikel over Theo van Scheltinga, een bijna vergeten schaker uit de regio die het Hoogoventoernooi van 1944 en 1947 won! De geboren Amsterdammer was woonachtig in Beverwijk, lekker dichtbij Het Toernooi. Theo verzorgde jarenlang een rubriek in het orgaan van de KNSB met vele theoretische beschouwingen. Voor Pat Mat analyseerde hij ook wel eens een partij. De onderstaande toegankelijke en leerzame analyse van Theo is integraal overgenomen uit het Pat Mat herinneringsboek.
Wellicht kan het als inspiratie dienen voor toekomstige partijen.
Theo van Scheltinga
Beverwijker en Internationaal Meester Theo van Scheltinga behoorde rond de Tweede Wereldoorlog tot de schaaktop van Nederland. Hij speelde in 1939 als eerste–bordspeler in de Olympiade een zeer verdienstelijke rol en werd om die reden wel “de held van Buenos Aires” genoemd. Van Scheltinga won in 1944 en 1947 het Hoogovenstoernooi en werd in 1965 lid van Pat Mat. Uiteraard kwam hij voor de Bondscompetitie uit in de Hoofdklasse van de KNSB. Bij het klimmen der jaren werden de reizen door het hele land te vermoeiend en hij besloot in 1982 uit te komen voor Pat Mat. Exclusief voor het clubblad analyseerde Van Scheltinga (2300) regelmatig zijn partijen op een leerzame wijze. Theo van Scheltinga overleed in 1994 op 80-jarige leeftijd.
Onderstaande partij is een typisch positiespel waar Theo patent op leek te hebben.
Wit: T.D. van Scheltinga (Pat Mat)
Zwart: H. Molenbroek (Castricum)
Bondscompetitie NHSB-Promotieklasse 1982/1983
Tarrasch-verdediging
1.d2-d4 d7-d5; 2.c2-c4 e7-e6; 3.Pb1–c3 c7-c5. Een oudgediende, die zo nu en dan zijn kop opsteekt.
4.c4xd5 e6xd5; 5.Pg1–f3 Pb8-c6; 6.g2-g3 Pg8-f6; 7.Lf1–g2 …
Dit fianchetto van de witte koningsloper vormt nog immer de sterkste troef tegen de zwarte verdediging.
7. … Lf8-e7; 8.0–0 0–0; 9.Lc1–g5 Lc8-e6; 10.d4xc5 …
Na 10.Tc1 heeft zwart in 10. … c4 een goed antwoord.
10. … Le7xc5; 11.Ta1–c1 Lc5-b6; 12.Pc3-a4
d5-d4. (zie diagram-1)
Diagram-1
Interessant gespeeld. Zwart bezet nu zelf het traditionele blokkadeveld, maar neemt daarmee wel enige verplichting op zich. In aanmerking kwam dan ook de voortzetting 12. … h6; 13.Lxf6 Dxf6 en zwart waakt voorlopig over veld d4.
13.a2-a3 h7-h6; 14.Lg5xf6 Dd8xf6; 15.Pf3-e1 … Een belangrijk zetje. Door het opspelen van de zwarte d-pion is nu veld d3 het blokkadeveld geworden. Merk op, dat wit niet op b6 ruilt.
15. … Ta8-c8; 16.Pe1–d3 Tf8-d8. (zie diagram-2
Diagram-2
17.Pa4-c5 …
Aldus bezet wit veld c5, hetgeen in samenwerking met Lg2 de zwarte stelling onder druk zet. Bij ruil op b6 was dit niet mogelijk geweest.
-
… Lb6xc5; 18.Tc1xc5 …
Dit is sterker dan nemen met het paard. Het houdt zo de druk vast en controleert de velden d5 en e5, zodat zwart moeilijk kan loskomen
-
… Df6-e7; 19.b2-b4 Pc6-b8.
Door ruil van stukken hoopt zwart zijn spel te verlichten, maar in feite betekent de tekstzet een positionele capitulatie. Niet beter is 19. … Lg4 waarop eenvoudig 20.Te1 volgt, waarna 20.Pf4 dreigt.
20.Tc5xc8 Le6xc8.
Gedwongen. 20. … Txc8 zou na 21.Pc5 een pion kosten.
21.Dd1–d2 b7-b6.
Brengt zwart definitief in de verdrukking, omdat de velden c7 en c6 zwak worden. Nodig was 21. … Pd7; 22 Tc1 Pe5 enz.
22.Tf1–c1 Lc8-a6.
Niet 22.Lb7 wegens 23.Lxb7 Dxb7; 24.Df4 en de dreiging 25.Tc7 is onaangenaam.
23.Pd3-f4 De7-d7; 24.Pf4-d5 Td8-e8; 25.Dd2xd4 La6xe2. (zie diagram-3)
Diagram-3
Op het eerste gezicht geen slechte ruil voor zwart, die zijn zwakke d-pion nu kwijt is. Echter een nadeel is gebleven. Het dreigend binnendringen van de witte toren via c7. Direct Tc7 heeft weinig zin, omdat na 26. … De6 of 26. … Da4 wit geen directe dreiging bezit en zelfs rekening moet houden met schaaks op de onderste rij. Zwart heeft nog een nadeeltje, de min of meer zwevende positie van zijn loper op e2 die in tegenstelling tot zijn collega op g2 geen goed emplooi kan vinden. Met zijn volgende zet geeft wit zijn koning een vluchtveld en ontneemt de zwarte loper veld g4.
26.h2-h3 Te8-d8.
Een valletje: 27.Tc7 dan 27. … Dxc7.
27.Dd4-f4 Pb8-a6.
Thans was 28.Tc7 een rechtstreekse dreiging, waaraan zwart het hoofd moet bieden, maar zwart moet nu een vrij uitzichtloze positie innemen. De zwakke velden c6 en c7 worden zwart geleidelijk aan noodlottig.
28.Tc1–e1 …
Gaat het niet op de c-lijn dan maar op de e-lijn
28. … Td8-e8; 29.Pd5-c3 …
Verlaat even de mooie voorpost om een verdere concessie af te dwingen.
29… Le2-h5.
Indien 29. … Lb5 dan 30.Txe8+ Dxe8; 31.Pxb5 Dxb5; 32.Lf1 Da4; 33.Dc4 en wint.
30.Te1xe8+ Dd7xe8; 31.Pc3-d5 … Het paard keert terug op zijn voorpost en bewerkt daarmee dat Pa6 afgesneden blijft.
31… Lh5-e2; 32.Df4-d6 Le2-b5; 33.Pd5-e7+ Kg8-h8; 34.Lg2-d5 … (zie diagram-4)
Diagram-4
Na deze vrijwel geforceerde zettenreeks zit zwart practisch in zetdwang. Zowel 34. … Pb8 als 34. … Ld7 kosten na 35.Lxf7 een pion. Aangezien 34. … g6 na 35.Le4 eveneens hopeloos is, rest slechts de volgende zet, die een pion kost.
34. … De8-d7; 35.Dd6xd7; Lb5xd7; 36.Ld5xf7 Ld7xh3; 37.Pe7-c6 Lh3-d7; 38.Pc6xa7 g7-g5; 39.Lf7-d5 Kh8-g7; 40.Ld5-b7 Pa6-c7.
Even mag het paard tot leven komen, maar het is te laat.
41.Pa7-c8 Ld7xc8; 42.Lb7xc8 Kg7-f6; 43.a3-a4 Kf6-e7; 44.a4-a5 b6xa5; 45.b4xa5 Ke7-d8; 46.Lc8-f5 Pc7-b5; 47.Kg1–g2 Kd8-c7; 48.Lf5-d3 Pb5-d4; 49.Kg2-h3 Pd4-c6; 50.a5-a6 Kc7-b6; 51.Ld3-e2 …
De vijftig zetten zijn gehaald, zwart gaf het op. Een kenmerkende positiepartij, waarbij de strijd voornamelijk om de overheersing van velden ging en het ruimteoverwicht daardoor verkregen, de doorslag gaf.
Theo van Scheltinga